شناسایی مؤلفه‌های آموزش حقوق شهروندی در نظام آموزشی کشور از نظر صاحب‌نظران: یک پژوهش آمیخته

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر شناسایی مؤلفه­های آموزش حقوق شهروندی در نظام آموزشی کشور از نظر صاحب‌نظران بود.روش شناسی: این پژوهش با رویکرد ترکیبی آمیخته اکتشافی انجام‌ شد. جامعه آماری بخش کیفی، متخصصان و اساتید دانشگاه­های سراسری کشور در حوزه حقوق شهروندی در سال 1399 بودند که 15 نفر طبق اصل اشباع نظری با روش نمونه­گیری هدفمند انتخاب شدند. جامعه آماری بخش کمی، معلمان شهر سمنان در سال تحصیلی 1400-1399 بودند که 267 نفر با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار پژوهش در بخش کیفی مصاحبه نمیه­ساختاریافته و بررسی اسناد موجود در این زمینه بود. در بخش کمی پرسش­نامه محقق­ساخته مبتنی بر داده­های بخش کیفی بود. میزان پایایی در بخش کیفی با روش هولستی 85/0 محاسبه شد که حاکی از پایایی مطلوب بود و روایی با استفاده از معیار کیفیت (مؤثق بودن) سنجیده و مورد تأیید قرار گرفت. در بخش کمی، برای سنجش روایی پرسشنامه از تحلیل عامل تأییدی و برای محاسبه پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد، که مقدار بار عاملی تمام مؤلفه­های پرسشنامه بالاتر از 3/0 بود و آلفای کرونباخ برای همه ابعاد بالاتر از 70/0 بدست آمد. در بخش کیفی داده­ها با روش تحلیل مضمون و در بخش کمی داده­ها با روش تحلیل عامل تأییدی در نرم­افزارهای SPSS 21 و LISREL 8.5 تحلیل شدند.یافته­ها: نتیجۀ تحلیل داده­ها در بخش کیفی منجر به شناسایی ۵۶ مضمون پایه، 11 مضمون سازمان­دهنده فرعی در زمینۀ حقوق شهروندی گردید که در قالب ۴ مضمون سازمان­دهنده اصلی حقوق اجتماعی با سه مضمون فرعی (حمایت­های مالی و درآمدی، حقوق آموزشی و بهداشتی، حمایت­های قضایی)، حقوق سیاسی با دو مضمون فرعی (حقوق عضویت و مشارکت، حقوق شرکت در تجمعات)، حقوق مدنی با چهار مضمون فرعی (آزادی عملکرد فردی، آزادی اندیشه، آزادی اقتصادی و اجتماعی، حقوق مربوط به مساوات)، حقوق فرهنگی با دو مضمون فرعی (حداقل حقوق فرهنگی پایه، حمایت­ها و حفاظت­های فرهنگی) سازمان‌دهی شدند. نتایج تحلیل عامل تأییدی حاکی از تأیید بار عاملی مضمون­های پایه و سازمان­دهنده جهت اندازه­گیری آموزش حقوق شهروندی بود.بحث و نتیجه­گیری: با توجه به مضامین شناسایی شده، برنامه­ریزی برای آموزش حقوق شهروندی در مدارس کشور و آگاه نمودن دانش­آموزان ضروری است. بنابراین لازم است تا مسئولان نظام آموزشی توجه و اهتمام بیشتری نسبت به آموزش حقوق شهروندی و گنجاندن مطالب بیشتری از این حقوق در کتاب­ها و برنامۀ درسی دانش­آموزان داشته باشند.