هنجاریابی و اعتبارسنجی ابزار سنجش تفکر علمی در دانش‌آموزان ایرانی

چکیده

هدف: یکی از مهم‌ترین ابعاد تفکر، تفکر علمی است که می‌تواند نقش موثری در بهبود وضعیت‌های تحصیلی دانش‌آموزان داشته باشد. بنابراین، هدف این مطالعه هنجاریابی و اعتبارسنجی ابزار سنجش تفکر علمی در دانش‌آموزان ایرانی بود.روش: این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه توصیفی از نوع پیمایشی بود. جامعه پژوهش همه دانش‌آموزان دوره متوسطه شهر مشهد در سال تحصیلی 400-1399 بودند. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران و با 10 درصد ریزش 648 نفر محاسبه که این تعداد با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه تفکر علمی Liang et al (2006) بود و داده‌های حاصل از آن با روش تحلیل عاملی تاییدی در نرم‌افزار SPSS 26 تحلیل شدند.یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که از میان 24 آیتم پرسشنامه تفکر علمی، شاخص روایی محتوایی همه آیتم‌ها به دلیل بالاتر از 70/0 تایید و فقط نسبت روایی محتوایی 4 آیتم به دلیل پایین‌تر از 50/0 نامناسب بود که این آیتم‌ها مورد بازبینی و اصلاح قرار گرفتند. همچنین، پرسشنامه تفکر علمی دارای 24 گویه در 6 مولفه استفاده از روش‌های علمی، استفاده از نظریه‌ها و قوانین علمی، بسترهای اجتماعی و فرهنگ، خلاقیت و تصویرسازی، مشاهده و استنباط و ممارست بود؛ به‌طوری که بار عاملی همه آیتم‌ها بالاتر از 60/0، میانگین واریانس استخراج‌شده همه مولفه‌ها بالاتر از 50/0 و پایایی کرونباخ و ترکیبی همه مولفه‌ها بالاتر از 70/0 قرار داشت. علاوه بر آن، پایایی کل پرسشنامه تفکر علمی با روش آلفای کرونباخ 86/0 و با روش ترکیبی 93/0 به‌دست آمد.نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که ابزار سنجش تفکر علمی در دانش‌آموزان دارای اعتبار مناسبی می‌باشد و متخصصان و برنامه‌ریزان آموزشی می‌توانند از این ابزار برای اندازه‌گیری سطح تفکر علمی دانش‌آموزان استفاده و بر اساس مولفه‌های آن برنامه‌هایی برای بهبود و ارتقای تفکر علمی طراحی و اجرا نمایند.