طراحی الگوی برنامه‌درسی روش پژوهش با تاکید بر پژوهش‌های هنری

چکیده

هدف: برنامه‌درسی روش پژوهش هنری می‌تواند سبب افزایش علاقه و انگیزه اساتید و دانشجویان به تدریس و یادگیری آن شود. بنابراین، هدف این پژوهش طراحی الگوی برنامه‌درسی روش پژوهش با تاکید بر پژوهش‌های هنری بود.روش‌شناسی: این مطالعه از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا توصیفی از نوع کیفی بود. جامعه آماری این پژوهش همه اساتید خبره علوم تربیتی و مقاله‌های داخلی (سال‌های 1402-1380) و مقاله‌های خارجی (سال‌های 2023-2009) مرتبط با حیطه پژوهش بودند که طبق اصل اشباع نظری و با روش نمونه‌گیری هدفمند تعداد 20 استاد و 40 مقاله به‌عنوان نمونه انتخاب شد. ابزارهای پژوهش شامل مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با اساتید و یادداشت‌برداری از مقاله‌ها بود که روایی آنها با روش مثلث‌سازی تایید و پایایی آن با روش ضریب توافق بین دو کدگذار 82/0 به‌دست آمد. داده‌های این پژوهش با روش تحلیل مضمون با رویکرد ریزوماتیک در نرم‌افزار MAXQDA تحلیل شدند.یافته‌ها: تحلیل‌های این پژوهش نشان داد که برای برنامه‌درسی روش پژوهش با تاکید بر پژوهش‌های هنری 13 مضمون هسته‌ای شامل تفکر اصیل (با چهار مقوله توسعه‌ای شامل درک وجوه تشابه، درک وجوه ناهمگونی، درک تقابل و درک تفکیکی)، تفکر شناختی (با چهار مقوله توسعه‌ای شامل تفکر ذهن‌آگاهی، تفکر پدیدارشناسی، تفکر زبانشناسی و تفکر اندیشه‌ورزانه)، تفکر زیباشناختی (با چهار مقوله توسعه‌ای شامل حس کمال‌گرایی، حس زیباشناختی، حس ظرافت شناختی و حس جلوه شناختی)، تفکر شهودی (با سه مقوله توسعه‌ای شامل امکان‌سنجی چیدمان عناصر مختلف، الهام‌گرفتن از فلسفه و درک ایدئولوژی اثر)، تفکر تأملی (با سه مقوله توسعه‌ای شامل ارزیابی آگاهی، ارتقای خودآگاهی و دوری از شتاب‌زدگی)، تفکر سیستمی (با سه مقوله توسعه‌ای شامل عناصر تحلیل سیستمی، تحلیل سیستمی و واکاوی سیستمی)، تفکر خلاق (با سه مقوله توسعه‌ای شامل زوایای خلاقیت، دلالت‌های خلاقیت و ترکیب خلاقیت)، تفکر نوظهور (با دو مقوله توسعه‌ای شامل ارزش‌های هیوریستیکی پژوهش و تبلورسازی بینش چندبعدی)، تفکر انتقادی (با چهار مقوله توسعه‌ای شامل نگرش انتقادی، کندوکاوهای تفکر انتقادی، تعلقات انتقادی و فلسفه تفکر انتقادی)، تفکر معنامحور (با چهار مقوله توسعه‌ای شامل معناشناختی وجود، معناشناختی انسان، معناشناختی نسبت‌ها و معناشناختی گسست‌ها)، تفکر عقلانی ارتباطی (با دو مقوله توسعه‌ای شامل عقلانیت و توانمندسازی عقلانیت)، تفکر بین‌رشته‌ای (با چهار مقوله توسعه‌ای شامل عدول علمی، ابتکار عمل، تجمیع‌پذیری و درک فرارشته‌ای) و تفکر خردورزانه (با سه مقوله توسعه‌ای شامل درک معقولیت، درک مفیدبودن و درک منصفانه‌بودن) شناسایی شد. در پایان، بر اساس مضمون‌های هسته‌ای شناسایی‌شده الگوی برنامه‌درسی روش پژوهش با تاکید بر پژوهش‌های هنری طراحی شد.نتیجه‌گیری: بر اساس یافته‌های به‌دست آمده، الگوی برنامه‌درسی روش پژوهش با تاکید بر پژوهش‌های هنری باید مبتنی بر شیوه‌های ترکیبی و تلفیقی باشد و با بهره‌گیری خلاقانه از آنها اقدام به بهبود برنامه‌درسی روش پژوهش با تاکید بر پژوهش‌های هنری نمود.