شناسایی مولفه‌های جانشین‌پروری مدیران مدارس ابتدایی با روش نظریه داده‌بنیاد

چکیده

هدف: جانشین‌پروری فرآیندی است که در آن افراد مستعد برای تصدی مشاغل مدیریتی و پست‌های مهم و کلیدی سازمان انتخاب و تربیت می‌شوند. یکی از مشکلات بسیاری از سازمان‌های امروزی عدم تلاش و سرمایه‌گذاری برای جانشین‌پروری مدیران است. بنابراین، هدف این مطالعه شناسایی مولفه‌های جانشین‌پروری مدیران مدارس ابتدایی با روش نظریه داده‌بنیاد بود. روش: پژوهش حاضر کاربردی و از نوع کیفی بود. جامعه پژوهش خبرگان و متخصصان دانشگاهی حوزه مدیریت منابع انسانی و مدیریت آموزشی آشنا به حیطه پژوهش شهر تهران در سال تحصیلی 1400 بودند. حجم نمونه طبق اصل اشباع نظری 25 نفر محاسبه که این افراد با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار پژوهش حاضر مصاحبه نیمه‌ساختاریافته بود که روایی آن با روش مثلث‌سازی تایید و پایایی آن با روش ضریب توافق بین دو کدگذار 79/0 به‌دست آمد. داده‌های این مطالعه با روش کدگذاری مبتنی بر روش نظریه داده‌بنیاد در نرم‌افزار MAXQDA-20 تحلیل شدند. یافته‌ها: نتایج یافته‌ها نشان داد که جانشین‌پروری مدیران مدارس ابتدایی دارای 100 شاخص و 26 مولفه در 6 عامل نظریه داده‌بنیاد بود. پدیده محوری دارای یک مولفه جانشین‌پروری، شرایط علّی دارای شش مولفه خزانه استعداد، نظام ارتقاء کارآمد، مدیریت منابع انسانی، تفکر سازمانی، حمایت‌گری سازمان از تلاش فردی و حرفه‌مندی، شرایط زمینه‌ای شامل چهار مولفه ساختار سازمانی، فرهنگ و جو سازمانی، ثبات مدیریت و مقاومت در برابر تغییر، شرایط مداخله‌گر شامل پنج مولفه محیط سیاسی، محیط پیرامونی، محیط اجتماعی- فرهنگی، محیط بین‌المللی و محیط سیاست‌گذاری و قانونی، راهبردها شامل هفت مولفه آشناسازی مدیران، مشارکت، یادگیری سازمانی، اعتمادسازی، آینده‌نگری، استقلال آموزش‌وپرورش و بینش سیستمی و پیامدها شامل سه مولفه پیامدهای فردی، پیامدهای واحد و پیامدهای سازمان بود. در نهایت، الگوی مولفه‌های جانشین‌پروری مدیران مدارس ابتدایی با روش نظریه داده‌بنیاد ترسیم شد. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه دارای تلویحات کاربردی بسیاری برای سازمان آموزش‌وپرورش است و با توجه به الگوی مولفه‌های جانشین‌پروری مدیران مدارس ابتدایی، مدیران ارشد و مسئولان سازمان آموزش‌وپرورش می‌توانند گام موثری در راستای جانشین‌پروری مدیران مدارس ابتدایی بردارند.