طراحی الگوی مشارکت در شناسایی مسئله در خط‌مشی‌گذاری نظام آموزشی در راستای صیانت از حقوق شهروندی

چکیده

هدف: حفظ و صیانت از حقوق شهروندی در نظام آموزشی مستلزم ایجاد زمینه مشارکت مردم در خط‌مشی‌گذاری‌های مرتبط با این حوزه است. براین اساس، هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی مشارکت در شناسایی مسئله در خط­مشی­گذاری نظام آموزشی در راستای صیانت از حقوق شهروندی می‌باشد. روش‌شناسی: این پژوهش به‌لحاظ هدف کاربـردی، بـرحسب ماهیت پژوهش کیفی از نوع اکتشافی و از حیث گردآوری داده­ها و نحوه اجرا توصیفی از نوع پیمایشی مـی­باشد. جامعه آماری این مطالعه در مرحله اول، اسناد و مدارک علمی بود که براساس ملاک‌های ورود در پژوهش و با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، تعداد 17 تحقیق به عنوان نمونه انتخاب شدند. در مرحله دوم نیز خبرگان دانشگاهی و سازمانی بودند که براساس اصل اشباع نظری و تکنیک نمونه­گیری هدف‌مند، تعداد 24 نفر به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها در مرحله اول مرور نظام­مند اسناد و مدارک علمی با از طریق روش فراترکیب و در مرحله دوم مصاحبه نیمه ساختاریافته با خبرگان از طریق تحلیل مضمون بود. در مرور نظام­مند روایی از طریق بیانیه پریزما و پایایی با روش ضریب کاهای کوهن به مقدار 58/0 به‌دست آمد. روایی و پایایی ابزار مصاحبه نیز براساس معیارهای دقت، اعتبار، قابلیت اعتماد، انتقال‌پذیری و تأیید‌پذیری مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت تایید شد. در نهایت داده­ها با روش تحلیل مضمون در نرم‌افزار MAXQDA تجزیه و تحلیل شدند. یافته‌ها: یافته­ها نشان داد که برای مشارکت در شناسایی مسئله در خط‌مشی‌گذاری نظام آموزشی در راستای صیانت از حقوق شهروندی، 76 مقوله جزئی، 17 مقوله فرعی و 6 مقوله اصلی شناسایی شد. در این مطالعه، مقوله‌های اصلی شامل بُعد اطلاع‌رسانی (با 3 مقوله فرعی آگاه‌سازی، دانش شهروندان و پردازش اطلاعات)، بُعد مشاوره و نظرخواهی (با 2 مقوله فرعی مشاوره و نظرخواهی سطحی و اثربخش)، بُعد شراکت (با 3 مقوله فرعی بسیج اجتماعی، مسئولیت‌پذیری شهروندان و سهیم شدن شهروندان)، بُعد حمایت‌گری (با 3 مقوله فرعی حمایت حقوقی، اداری و اقتصادی)، بُعد توانمندسازی (با 3 مقوله فرعی توانمندسازی سیاسی، اقتصادی و اجتماعی) و بُعد اختیار(قدرت) شهروندان (با 3 مقوله فرعی اعمال نظر، انتقاد و اعتراض و نظارت همگانی) بودند. در نهایت با توجه به ابعاد، مؤلفه­ها و شاخص‌های شناسایی شده، الگوی نهایی پژوهش ارائه شد که از اعتبار مناسبی برخوردار بود. بحث و نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پژوهش حاضر، می‌توان زمینه را برای تحقق مقوله‌های شناسایی شده جهت مشارکت شهروندان در مرحله شناسایی مسئله در خط‌مشی‌گذاری نظام آموزشی در راستای صیانت از حقوق شهروندی فراهم ساخت.