ارائه الگوی مدیریت چالش‌های رساله‌نویسی مبتنی بر تجارب زیسته دانشجویان دکتری جغرافیای کشور عراق

چکیده

هدف: هدف این پژوهش ارائه الگوی مدیریت چالش‌های رساله‌نویسی بر اساس تجارب زیسته دانشجویان دکترای جغرافیای کشور عراق بود. روش‌شناسی: این پژوهش با رویکرد کیفی از نوع پدیدارشناسی و روش توصیفی در دو مرحله انجام شد. در مرحله اول از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته و روش تحلیل 7 مرحله‌ای کلایزی برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. در مرحله دوم از روش دلفی و تحلیل محتوای کیفی با کمک نرم‌افزار Maxqda 2020 بهره گرفته شد. جامعه آماری مرحله اول شامل دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دکترای جغرافیا در سه سال اخیر بود و در مرحله دوم خبرگان حوزه آموزش عالی از جمله مدیران، کارشناسان و اعضای هیأت علمی مورد مطالعه قرار گرفتند. نمونه‌گیری به صورت هدفمند و ملاک‌محور انجام شد و در مجموع 22 نفر (10 نفر در مرحله اول و 12 نفر در مرحله دوم) مشارکت کردند. یافته‌ها: نتایج نشان داد چالش‌های رساله‌نویسی دانشجویان دکترای جغرافیا در عراق در چهار بعد اصلی شامل ساختاری-سازمانی، دانشجویی، آموزشی-پژوهشی، و فناوری اطلاعات و ارتباطات دسته‌بندی می‌شود. در بعد ساختاری-سازمانی، چالش‌هایی مانند محدودیت‌های مالی، ناکارآمدی مقررات و سیاست‌ها، و ضعف سیستم‌های اداری مشاهده شد. در بعد دانشجویی، مشکلاتی از قبیل استرس و اضطراب، کمبود مهارت‌های پژوهشی و نگارشی، و ناتوانی در مدیریت زمان مطرح شد. بعد آموزشی-پژوهشی شامل ضعف در نظارت و راهنمایی اساتید، کمبود منابع علمی مرتبط، و پیچیدگی در فرآیندهای تحقیقاتی بود. در بعد فناوری اطلاعات و ارتباطات نیز مسائلی چون کمبود دسترسی به منابع دیجیتال، ضعف در زیرساخت‌های فناوری، و ناآشنایی با ابزارهای تحقیقاتی مدرن برجسته شدند. این ابعاد در قالب 12 مؤلفه اصلی، 34 مؤلفه فرعی، و 157 مفهوم شناسایی شدند. در مرحله دوم پژوهش، 20 راهکار کلی برای مدیریت این چالش‌ها شناسایی شد که شامل تقویت فرآیندهای اداری، بهبود ارتباطات میان دانشجو و استاد راهنما، توسعه مهارت‌های پژوهشی و نگارشی، و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای افزایش کارایی و دسترسی به منابع علمی بود. این یافته‌ها به ارائه مدلی جامع برای مدیریت چالش‌های رساله‌نویسی و ارتقای کیفیت آموزش دکتری در عراق منجر شد. نتیجه‌گیری: این پژوهش مدلی جامع برای مدیریت چالش‌های رساله‌نویسی ارائه کرده که به دانشگاه‌های عراق کمک می‌کند تا از طریق هماهنگی در جنبه‌های مختلف سیستم آموزشی، ارتقای کیفیت آموزش دکتری را محقق سازند. یافته‌ها اهمیت ماهیت چندبعدی آموزش دکتری را نشان می‌دهد و نیاز به راهکارهای یکپارچه برای بهبود تجربه دانشجویان دکتری و افزایش کارایی فرآیندهای آموزشی و پژوهشی را برجسته می‌کند.